Дагъустандин сад лагьай наркомзем

Адан нетижалу уьмуьр вири женгерин, синагърин гургурда гьатна кьиле фена, уьмуьрдин вири хъуталрайни ам гъалибчи яз экъечlна.

Мирзебег Ахундов 1897-йисан 25-июлдиз Докъузпара райондин Мискискарин хуьре дидедиз хьана. Ахцегьрин урус мектебда са артух яргъалди кlел тавур ам Темир-Хан-Шурадин реальный училищедиз гьахьзава ва 1914-йисуз ам акьалтlарзава.

Урусатда буржуазно-демократиядин инкъилаб кьиле физвай вахтар тир. И вакъиайрикди реальный училищеда демократиядин гьерекатрин кlватlал арадал гъизва. Адан карда Г. Саидова, О. Булача, А. Исмаилова, М. Ахундова, И. Магьмудова ва масабуру иштиракзава. Мирзебег Ахундова вичин дустарихъ галаз саналди шегьерэгьлийрин ва студентрин арада инкъилабдин идеяяр таблигъа ийиз ва гатун вахтунда ам и мураддалди Дагъустандин хуьрериз физва.

Правительстводиз акси рахунар тухунай М. Ахундов училищедай акъуддай месэла са шумудра эцигнай.

1915-йисуз М. Ахундов Харьковдин хуьруьн майишатдин ва тамарин институтдиз гьахьна. Ина Мирзебег Солтан — Саид Казбековахъ галаз таниш хьана. Абуру инкъилабдин гьерекатдин терефдарри хьиз, татарин, уьзбекрин, киргизрин арада агитациядин кlвалах тухузва.

1917-йисан июндиз Мирзебег Ахундов Дагъустандиз хквезва ва ам гьасятда Улубий Буйнакскийди арадал гъанвай Дагъустандин агитационно-просветительский бюродин член жезва. Социалистический инкъилабдин идеяяр таблигъа ийизвай Мирзебег Ахундова Ахцегьа кесиблухдин комитет тешкилна. Самур ва Куьре округрин патай Мирзебега Темир-Хан-Шурада кьиле фейи сад лагьай лежбердин съездда делегатвал авуна. Темир-Хан-Шурадин большевикри, чапла патан эсеррикай экечlна, чпин кьилдин комитет арадал гъана. Аник Исмаилов, Гоголев, Мегьамед ва Гьамид Далгатар экечlна.

1918-йисуз ВКП(б) –дин жергейриз гьахьай М. Ахундов парткомдин членвиле кьабулна. 1918-йисуз Темир-Хан-Шурада кьиле фейи Советрин съезддал областдин исполнительный комитетди М. Ахундов Советрин властдикай катай чкадин девлетлуйрин чилерилай бегьер кlватl хъийидай комиссиядин председателвиле тайинарна.

Гьа са вахтунда Мирзебег Ахундова Самурский округда ва Дербентда инкъилабдин кlвалах тухузва. Къецепатан душманар, жасусар Дагъустандиз мукьва жезвай. Туьркерин офицер Казим-бея чи оборонадин Советрин аксина чинебен женг тухузвай. М. Ахундова душмандин фендер винел акъудна. Ахпа М. Ахундов Табасаранский округда жезва. Ада Атаевахъ галаз санал советрин властдин партячейкаяр тешкилзава.

Къецепатан душманрин къастар къвердавай къанлу жезвай. Казим-беян гелягькарри оборонадин Советрин преседатель С. Казбеков лап вагьши гьалара яна, кьена. Адан амай членар туьркерин аскеррин штаб авай Урма хуьруьз акъудна. Б. Гьажиева кхьизва: «Нисинилай алатайла, М. Ахундов Казим-беян патав гъана, ахпа ам тухвана. Казим-беяз ам яна рекьиз кlанзавай…» Гьа чlавуз пайда хьайи Алибег Богатыреван партизанрилай ибарат кlватlалди М. Ахундов ва адан женгинин юлдашар кьилел акъвазнавай ажалдикай хвена.

Дербентдин фронтда къизгъин гьалар авай. Ина Ахундова партизанрин къуватралди шегьер «лацубурукай» азадзава. М. Ахундова Кьиблепатан Дагъустанда ревкомар тешкилзава. Ахпа адаз областдин меркездиз эвер хгузва. Мерзебегакай Дагревкомдин Президиумдин член хкязава, ам чилерин отделдин заведишвилени тайинарзава.

1921-йисуз В. И. Ленина Коркмасов, Тахо – Годи, Хизроев, М. Ахундов жергейра авай Дагъустандин делегация кьабулна. Дагъларин уьлкведа цlийи гьукумдин кьурулуш тестикьарунин карда авур лайихлувилерилай Мирзебег Ахундов Боевой красный Знамя ордендиз лайихлу хьана.

31 йисуз уьмуьрда гел кутур Мирзебег Ахундова кьилиз акъудай лайихлу крарикай писатель Сфи-буба Сфиева «23 йиса авай наркомзем» ктабда итижлу делилар чешнедиз гъанва. Гьакъикъатданни, ада Дагъустандин тарихда экуь ва чешнелу гел туна.